اگر تحصیلات تکمیلی خود را گذراندهاید، حتما میدانید داستان تحصیل و مدرسه، مسیری پرفراز و نشیب است که گاه احساس شادی و رضایت از خود را تجربه میکنید و گاهی با احساسات سرخوردگی و دلشکستگی روبهرو میشوید.
در این مسیر ممکن است افت تحصیلی را تجربه کرده باشید و از توانایی خود در انجام درست تکالیف، ناامید و سرخورده شوید؛ اما همیشه راهی برای بهبود شرایط وجود دارد. شما میتوانید ابتدا، علل و عوامل افت تحصیلی را پیدا کنید؛ سپس برای جبران آن قدم بردارید.
اکنون در ادامه با ما باشید تا شما را در این مسیر همراهی کنیم و به سوال پرتکرار چگونه افت تحصیلی را جبران کنیم، پاسخ دهیم.
افت تحصیلی چیست؟
افت تحصیلی زمانی اتفاق میافتد که دانشآموز نتواند استانداردهای مورد انتظار خود و اطرافیانش را برآورده کند یا در مدرسه عملکرد کافی داشته باشد. در واقع کاهش عملکرد درسی یک دانشآموز در مقایسه با دورههای قبل آن، افت تحصیلی را نشان میدهد که گاهیاوقات به تکرار یک پایه یا حتی ترک تحصیل در پایه مورد نظر منجر میشود.
افت تحصیلی در دانشآموزانی با ضریب هوشی بالا و موفق در دورههای تحصیلی متداول، میتواند نگرانکننده باشد. افت تحصیلی در دانشآموزان عوامل متعدد و متفاوتی دارد که در ادامه به این موارد میپردازیم.
10 عامل موثر در افت تحصیلی
قبل از پرداختن به استراتژیهای مقابله با افت تحصیلی، شناسایی علل ریشهای آن ضروری است. افت تحصیلی میتواند ناشی از عوامل فردی، خانوادگی یا آموزشی باشد؛ اما شناخت این عوامل میتواند اولین گام برای رسیدگی موثر به این موضوع خواهد بود.
بنابراین در این مطلب به بررسی برخی از دلایل رایج میپردازیم:
در صورت عدم دسترسی به تلفن ثابت و دریافت بسته های مشاوره لطفا کلیک کنید.
تماس از تلفن همراه
1. فقدان مهارتهای مطالعه موثر
یکی از دلایل اولیه افت تحصیلی، عدم مهارت دانشآموزان در مطالعه خواهد بود. دانشآموزان ممکن است در مدیریت زمان و چگونگی انجام آن، با مشکل مواجه شود. همچنین از شرایط و روشهای لازم برای فهم مسائل درسی، آشنایی لازم نداشته باشند.
این موضوع از اهمیت ویژهای برخوردار است؛ دانشآموزان باید روشهای یادداشتبرداری، خلاصهنویسی، نکتهنویسی و مطالعه صحیح برای امتحانات درسی را فرا بگیرند. فقدان مهارتهای مطالعه میتواند یکی از عوامل مهم در افت تحصیلی دانشآموزان باشد؛ بنابراین تنها با ایجاد راهکارها و ترفندهای موثر، میتوانید از بروز افت تحصیلی جلوگیری کنید.
2. تعلل و تنبلی
بهتعویقانداختن تکالیف و مطالعه تا آخرین لحظه، میتواند منجر به عملکرد ضعیف در دانشآموزان شود. به تعویق انداختن کار اغلب ناشی از فقدان انگیزه یا مهارتهای مدیریت زمان است. عدم وجود علاقه و انگیزه در انجام تکالیف درسی، میتواند ناشی از ترس از شکست و اشتباه، هدفگذاری اشتباه، وجود حالات افسردگی و … باشد.
3. وضعیت جسمانی
یکی دیگر از عوامل موثر در افت تحصیلی دانشآموزان، میتواند اختلال در وضعیت جسمانی آنها باشد. مشکلات جسمی مانند ضعف در بینایی یا شنوایی و هر ضعفی که یادگیری را برای دانشآموزان دشوار میکند، میتواند به افت تحصیلی در آنها منجر شود. علاوهبر این ضعف جسمانی باعث کاهش انگیزه و اعتمادبهنفس دانشآموزان نیز، خواهد شد.
4. مشکلات روانی
مشکلات روحی و روانی میتواند عملکرد تحصیلی را بهطور قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهد. استرس، اضطراب، افسردگی یا بیماریهای روحی و روانی میتواند مانع از توانایی دانشآموز برای تمرکز و عملکرد خوب در مطالعه شود.
دانشآموزانی که با مشکلات افسردگی، اختلال اضطراب اجتماعی و … دستوپنجه نرم میکنند، بدون شک در زمینه تحصیلی عملکرد خوب و موثری نخواهند داشت. افسردگی و اضطراب تاثیر قابل توجهی بر حافظه، تمرکز، اعتمادبهنفس، انگیزه و یادگیری دانشآموزان خواهد گذاشت؛ بنابراین در افت تحصیلی نقشی اساسی دارد.
5. عدم داشتن هدف مشخص
یکی دیگر از عوامل موثر در افت تحصیلی دانشآموزان، نداشتن هدف مشخص خواهد بود. بسیاری از دانشآموزان به ادامه تحصیلی و مطالعه کتب درسی علاقمند هستند؛ اما هدفی برای آینده خود، ترسیم نکردهاند.
در واقع دانشآموزان به هدفی نیاز دارند تا در آنها انگیزه ایجاد کند و مشوق آنها برای ادامه تحصیل باشد. نداشتن هدف در دانشآموزان باعث ایجاد سردرگمی در مسیر تحصیل و بیعلاقگی آنها میشود.
6. میزان بهره هوشی
میزان بهره هوشی، میتواند یکی دیگر از عوامل موثر در افت تحصیلی دانشآموزان باشد. با بالا رفتن پایه تحصیلی و دشوار شدن مفاهیم درسی، دانشآموزانی که از بهره هوشی پایینتری برخوردار هستند با مشکلات بیشتری در زمینه افت تحصیلی مواجه خواهند شد.
نمره هوشی دانشآموزان توسط آزمونهای هوش استاندارد، سنجیده میشود؛ البته در این موضوع شکی نیست که تلاش و پشتکار میتواند تاثیری بالاتر از بهره هوشی، در پیشرفت دانشآموزان داشته باشد.
7. وابستگی به والدین و عدم استقلال
وابستگی بیشاز اندازه دانشآموزان به پدر و مادر و عدم استقلال در انجام تکالیف روزمره، در درازمدت منجر به افت تحصیلی خواهد شد. بسیاری از دانشآموزان بهدلیل وابستگی والدین، قادر به انجام تکالیف، بهتنهایی و بهصورت مستقل نیستند.
این عدم استقلال عموما از سالهای اول دبستان شکل میگیرد و با بالارفتن پایه تحصیلی تشدید میشود. برخی از دانشآموزان در انجام مسئولیتها و وظایف شخصی خود، هیچگونه آموزشی ندیدهاند؛ آنها باید یاد بگیرند که انجام تکالیف درسی، اجرای برنامه هفتگی درسی، رفتوآمد به مدرسه و … جزء مسئولیتها و وظایف شخصی آنها محسوب میشود.
8. فعالیت در فضای مجازی
یکی دیگر از عوامل شایع در افت تحصیلی دانشآموزان، استفاده بیشاز اندازه از کامپیوتر و موبایل است. وقتگذرانیهای طولانیمدت دانشآموزان در فضای مجازی، در امور مختلفی مانند برنامه غذایی، فعالیتهای بدنی و انجام تکالیف درسی اختلال ایجاد میکند و زمان کافی برای انجام آنها را از دست میدهند؛ در نتیجه افت تحصیلی اتفاق میافتد.
9. تغییر مقطع
گاهیاوقات دانشآموزان با تغییر مقطع تحصیلی یا حتی تغییر پایه، دچار افت تحصیلی میشوند. این افت تحصیلی عموما با صبوری و گذر زمان، بهبود پیدا خواهد کرد. در صورت عدم بهبود، باید مشکلات و مسائل موجود ریشهیابی شوند و به حل آنها پرداخته شود.
دانشآموزانی که در حال تغییر مقطع هستند، پیشاز ورود به سال تحصیلی جدید، به پیشخوانی دروس بپردازند؛ به این صورت، عملکرد بهتری برای ادامه تحصیل خواهند داشت.
10. عدم اعتمادبهنفس
عدم اعتمادبهنفس در دانشآموزان میتواند مانعاز آگاهی دانشآموزان به نقاط قوتشان شود. ندیدن نقاط قوت و عدم اعتماد به تواناییهای خود، باعث عدم ایجاد انگیزه و عدم تلاش برای کسب موفقیتهای تحصیلی خواهد شد.
به این ترتیب دانشآموزان با کسب نمرات ضعیفتر، با مشکلات افت تحصیلی مواجه میشوند. همچنین انتظارات بالا و غیر واقعی دانشآموزان از خود، در کاهش اعتمادبهنفس آنها نقشی اساسی ایفا میکند.
در واقع هدفگذاریهای بزرگ و نامعقول، میتواند دانشآموزان را با شکست روبهرو کند؛ در نتیجه شکستهای پیدرپی، ناکامی، از بین رفتن اعتمادبهنفس و در نهایت افت تحصیلی را برای آنها رقم خواهد زد.
نقش خانواده در افت تحصیلی دانشآموزان
اگر چه عوامل فردی مذکور، تاثیری مستقیم بر افت تحصیلی دانشآموزان دارد؛ اما در کنار عوامل فردی، خانواده نیز میتواند نقشی پررنگ در کاهش عملکرد تحصیلی دانشآموزان داشته باشد.
اکنون به بررسی نقش خانواده و تاثیرات آن در روند تحصیلی دانشآموزان میپردازیم:
1. بیماریهای جسمی و روانی والدین
والدینی که از سلامت جسمانی و روانی برخوردار نیستند و زمان بسیاری را صرف بهبود و روند درمان خود میکنند، ناخودآگاه از رسیدگی و نظارت به فرزندان خود غافل میشوند. درگیری مداوم این والدین با مشکلات جسمانی و روانی خود و کاهش رسیدگی به مسائل درسی فرزندان، کاهش عملکرد و افت تحصیلی را برای دانشآموزان در پی خواهد داشت.
2. اختلافات خانوادگی
وجود اختلافات خانوادگی مانند طلاق، اعتیاد پدر یا مادر، تنشهای مکرر، وجود ناپدری یا نامادری و … آسیبهای جدی بسیاری را به فرزندان وارد میکند. افت تحصیلی یکی از آسیبهای پرورش دانشآموزان در چنین محیطهای ناسالم و پر از تنش خواهد بود.
دانشآموزان برای موفقیت در روند تحصیلی، علاوهبر محیطی امن و آرام، به حمایت پدر و مادرانی با جسم و روح سالم نیاز دارند؛ بنابراین بهتر است برای پرورش فرزندانی شاد و سالم، پیشاز اقدامبه فرزندآوری، مشکلات و مسائل بین زوجین حلوفصل شود.
3. سبک فرزند پروری نامناسب
والدین برای تربیت فرزندان خود باید از روشهای اصولی و مناسب مانند سبک فرزندپروری مقتدرانه استفاده کنند تا بتوانند فرزندانی سالم و موفق را پرورش دهند. گروهی از والدین در تربیت فرزندان خود از سبک فرزندپروری مستبدانه استفاده میکنند و با تربیت سختگیرانه به سرزنش، تنبیه بدنی و مقایسه با گروه همسالانشان میپردازند.
همچنین برخی دیگر نیز با سبک فرزندپروری سهلگیرانه، هیچ نظارتی بر فرزندان خود ندارند و آنان را بهحال خود رها میکنند. این دو گروه از میتوانند با تربیت اشتباه و نامناسب، در کاهش عملکرد و افت تحصیلی دانشآموزان تاثیرگذار باشند.
4. مشکلات اقتصادی
شرایط اقتصادی نامطلوب یا ورشکستگی در خانواده، موجب انحراف دانشآموزان از ادامه تحصیل و ورود به بازار کار خواهد شد. به این ترتیب زمینه افت تحصیلی و به مراتب ترک تحصیل دانشآموزان فراهم میشود؛ در واقع وجود مشکلات مالی، باعث عدم تمرکز و علاقه دانشآموزان به ادامه تحصیل خواهد شد.
5. نگرش خانواده به تحصیل
نقش خانواده در اهمیت به تحصیل و پیشرفت فرزندان، بسیار حیاتی است. بسیاری از خانوادهها حمایت خود را از فرزندان دریغ نمیکنند و برای موفقیت و پیشرفت تحصیلی آنها امکانات لازم را مهیا میسازند.
تشویق و حمایت والدین، دلگرمی و علاقه فرزندان به ادامه تحصیل را در پی خواهد داشت؛ بنابراین این موضوع یک گام مهم و اساسی در پیشرفت تحصیلی و جبران افت تحصیلی آنان خواهد بود.
نقش مدرسه در افت تحصیلی دانشآموزان
در کنار دیگر عوامل موثر در افت تحصیلی دانشآموزاش، نمیتوان نقش معلم و مدرسه را نادیده گرفت. آشنایی با این دسته از عوامل و راهکارهای آن میتواند نقشی اساسی در پیشبرد و پیشرفت تحصیلی داشته باشد؛
بنابراین در ادامه به بررسی این موارد نیز میپردازیم:
1. نقش معلمان و مربیان
نحوه تدریس معلمان، مهارتهای آموزشی معلمان و طرز برخورد آنها با دانشآموزان تاثیر بسیاری در پیشرفت یا افت تحصیلی دانشآموزان خواهد داشت. معلمان سختگیر و بداخلاق با رفتار نامناسب و تحقیرآمیز، باعث دلسردی دانشآموزان نسبتبه ادامه تحصیل میشوند.
بنابراین معلمان و کادر آموزشی برای پرورش دانشآموزانی موفق باید از روشی مناسب را برای تدریس و برقراری ارتباط با دانشآموزان بهکار گیرد.
2. نقش همسالان
اگر دوره تحصیلی خود را گذرانده باشید حتما میدانید گروه همسالان، بیشترین نقش را در شکلگیری رفتار اجتماعی دانشآموزان خواهند داشت. روابط همسالان نقش مهمی در لذتبخشترکردن محیط مدرسه و کلاس دارد و به همان اندازه همسالان و دوستان نامناسب انگیزه و علاقه دانشآموزان به ادامه تحصیل و وقتگذراندن در محیط مدرسه را از بین میبرد.
3. نقش نظام آموزشی
نظام آموزشی مهمترین نقش را در پیشرفت تحصیلی دانشآموزان ایفا میکند. روشهای آموزشی جذاب بههمراه وسایل کمکآموزشی، انگیزه و علاقه را در دانشآموزان زنده نگه میدارد؛ در مقابل روشهای آموزشی بدون انعطاف و سختگیرانه به فرار دانشآموزان از تحصیل و افت جبرانناپذیر منجر میشود.
4. نقش جامعه
مشکلات اقتصادی موجود در جامعه، تاثیری مستقیم بر خانوادهها خواهد داشت و ممکن است شرایط زندگی را برای خانوادهها دشوار کند. فرزندان پرورشیافته در این خانوادهها، نمیتوانند آینده تحصیلی مناسبی را برای خود رقم بزنند؛ علاوهبر این پایینآمدن سن اعتیاد و آسیبهای اجتماعی نیز میتوانند در افت تحصیلی دانشآموزان دخیل باشند.
راهحلهای جبران افت تحصیلی دانشآموزان
اکنون که با عوامل و علتهای موثر در افت تحصیلی آشنایی پیدا کردهاید، حتما این سوال را در ذهنتان دارید که چگونه افت تحصیلی را جبران کنیم؟ بعد از افت تحصیلی و مشکلات ناشی از آن، باید راهکارهایی را برای جبران آن بهکار بگیرید تا بتوانید از بروز مشکلات جدیتر، مانند ترک تحصیل دانشآموزان جلوگیری کنید.
لازمه جبران افت تحصیلی، برنامهریزی دقیق و اصولی و صبوری برای کسب نتایج مطلوب خواهد بود؛ بنابراین صبور باشید و راهکارهای زیر را بهکار گیرید.
1. مطالعه صحیح
استفاده از روشهای درست و اصولی مطالعه، میتواند راهکاری موثر در جبران افت تحصیلی دانشآموزان باشد. مطالعه مداوم و بدون استراحت باعث خستگی، دلزدگی و در نهایت عدم کسب نتیجه مطلوب در پیشرفت تحصیلی میشود.
همچنین قطع مداوم زمان مطالعه، موجب عدم تمرکز و کاهش کیفیت آن خواهد شد. بهتر است دانشآموزان یک برنامه مفید برای جبران افت تحصیلی و پیشرفت روند درسی داشته باشند و از شیوههای مختلف مطالعه استفاده کنند.
تکنیک SQ5R یک روش مناسب برای درسخواندن و یادگیری است که در چند مرحله مختلف انجام میشود. در مرحله اول این روش، مطالعه بهصورت اجمالی و کلی است، قسمتهای رنگی، تصاویر و نمودارهای کتاب یک کلیت از مبحث را به شما ارائه میدهد.
در مرحله دوم و پرسش، در مورد موضوعاتی که میخواهید یاد بگیرید برای خود سوال طرح کنید. در مرحله سوم میتوانید مطالعه دقیقی داشته باشید و برای راحتترکردن این مرحله، آن را به بخشهای کوچکتر تقسیم کنید؛ اکنون که مطالعه دقیق را انجام دادهاید به سوالاتی که در مرحله دوم مطرح کردهاید، پاسخ دهید.
مرحله بعدی را با یادداشتبرداری از نکات مهم و مفید شروع کنید، این مرحله کمک چشمگیری به یادگیری شما خواهد کرد؛ آن را با دقت انجام دهید. بعد از این مرحله، آنچه را که یاد گرفتهاید، بدون نگاهکردن به کتاب و یادداشتهایتان، از حفظ برای خودتان توضیح دهید و در آخر، دوباره به کتاب رجوع کنید و به مرور آن بپردازید و اطلاعات گمشده را بیابید.
در کنار برنامهریزی و استفاده از روش صحیح مطالعه، باید به عوامل دیگری برای کسب نتیجه مطلوب توجه کنید:
- حذف وسایل صوتی و تصویری در محل مطالعه
- حالت مطالعه بهصورت نشسته و خودداری از قدمزدن و حرکت
- عدم مطالعه هنگام خستگی، نگرانی و اضطراب
- خواب و استراحت کافی
2. افزایش تمرکز
افزایش تمرکز در بالا رفتن قدرت یادگیری دانشآموزان و همینطور سرعت عمل در یادگیری مطالب موثر واقع خواهد شد. دانشآموزان باید محیطی آرام را برای مطالعه انتخاب کنند و از عوامل حواسپرتی مانند تلویزیون، موبایل، کنسول بازی و … دور باشند.همچنین میتوانند با انجام تمرینها و بازیهای ذهنی مانند پازل، جدول حروف متقاطع و … قدرت تمرکز، توجه، دقت و حافظه را افزایش دهند.
3. هدفگذاری اصولی
هدفگذاری روشن و واضح در روند تحصیل، در دانشآموزان انگیزه و اشتیاق ایجاد میکند. برای جبران افت تحصیلی هدفهای کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت مشخص کنید؛ به این ترتیب قدمبهقدم به بهبود روند تحصیلی و کسب نتیجه مطلوب دست خواهید یافت. برای رسیدن به هدف و بهبود روند تحصیلی، مسیر خود را کوتاهتر کنید و از برنامهریزی درسی کمک بگیرید.
4. منابع کمکآموزشی
ممکن است دانشآموزان علیرغم آموزش در مدرسه، در یادگیری مفاهیم درسی با مشکل مواجه شوند و فهم مسائل بهخصوصی برای آنها دشوار باشد. بنابراین بد نیست از منابع کمکآموزشی موجود، برای یادگیری و فهم بهتر کمک بگیرید.
علاوهبر این نامنویسی دانشآموزان در کلاسهای متنوعی مانند نقاشی، ورزش و .. در ایجاد روحیه شاد و پرانرژی و همینطور پیشرفت روند تحصیلی آنها موثر خواهد بود.
5. تشویق و تمجید
تعریف و تمجید بهاندازه و بهموقع، میتواند یک محرک قوی برای جبران افت تحصیلی دانشآموزان باشد. دیدهشدن موفقیتها و پیشرفتهای هر چند کوچک، میتواند اشتیاق به تحصیل را در دانشآموزان زنده کند. والدین نباید معجزه هدیهدادن را دست کم بگیرند؛ با دادن هدیهای کوچک به ایجاد انگیزه و علاقه برای کسب نتیجه بهتر و پیشرفت در روند تحصیلی کمک خواهید کرد.
6. تقویت اعتمادبهنفس
اعتمادبهنفس یکی از عوامل مهم در پیشرفت تحصیلی و همینطور موفقیت در تمامی مراحل زندگی محسوب میشود. دانشآموزانی که از کمبود اعتمادبهنفس رنج میبرند، علاقهای به تلاش جهت بهبود وضعیت تحصیلی خود ندارند؛ از اینرو با کسب نمرات ضعیف، کاهش مجدد اعتمادبهنفس را تجربه خواهند کرد.
این دانشآموزان میتوانند با انجام تکنیکهای تقویت اعتمادبهنفس، مانند مثبتاندیشی، درنظرگرفتن نقاط قوت، ورزشکردن، قدردانی و … اعتمادبهنفس خود را رشد دهند.
7. تلاش مضاعف
دانشآموزان با مطالعه مکرر و مستمر میتوانند به بهبود روند پیشرفت و جبران افت تحصیلی خود کمک کنند. علاوهبر این مطالعه مکرر، عادت مطالعه را در فرد بهوجود میآورد و حس بهتری را هنگام درسخواندن تجربه خواهند کرد.
8. مدیریت زمان
یادگیری مهارت مدیریت زمان در مطالعه، کمک چشمگیری در بهبود افت تحصیلی دانشآموزان خواهد داشت. دانشآموزان باید یاد بگیرید که چگونه زمانی را به انجام تکالیف درسی اختصاص دهند و زمانی را برای رسیدگی به فعالیتهای روزمره در نظر بگیرند. به این ترتیب دانشآموزان با کمبود وقت و عدم انجام بهموقع مسئولیتها و وظایف خود، روبهرو نخواهند شد.
9. شرکت در جلسات مشاوره تحصیلی و فردی
جلسات مشاوره و تراپی میتواند نقشی موثر در جبران افت تحصیلی دانشآموزان داشته باشد. بسیاری از مشکلات دانشآموزان مانند بیشفعالی، اضطراب، افسردگی، اختلالات یادگیری و … را میتوان با حضور در جلسات مشاوره کنترل کرد.
همچنین آگاهی والدین در برخورد با فرزندان میتواند به برطرفشدن مشکلات کمک کند؛ بنابراین آشنایی والدین با راهکارهای جبران افت تحصیلی، میتواند بهبود شرایط را سرعت بخشد.
10. پذیرش حقیقت
اگر افت تحصیلی را تجربه کردهاید، بهتر است بهجای افسردگی و اضطراب، برای بهبود اوضاع خود، تلاش کنید. روشها و راهکارهای مختلف را بررسی و به کار گیرید؛ شرایط را مدیریت کنید و برای شروعی دوباره قدم بردارید.
راهکارهای اصولی افت تحصیلی دانشآموزان با آویژه
در دنیای ماشینی و مجازی امروز، افت تحصیلی دانشآموزان به یکی از جنجالیترین مسائل در خانوادهها تبدیل شده است. عوامل و دلایل متعددی در ایجاد شرایط موجود نقش داشتهاند؛ اما تسلیمشدن، نتیجهای جز پشیمانی نخواهد داشت. به همین منظور، مرکز مشاوره آویژه به گردآوری عوامل موثر در افت تحصیلی و راهکارهای جبران آن در این مطلب پرداخته است.
مرکز مشاوره آویژه، با هدف رفع نیازهای تحصیلی و فرهنگی دانشآموزان در تمامی سطوح و سنین، آماده خدماترسانی خواهد بود. شما برای ارتباط با این مجموعه میتوانید بهصورت حضوری یا تماس تلفنی اقدام کنید و مشکلاتتان را با ما در میان بگذارید.
لطفا برای استفاده از مقالات سایت به تاریخ انتشار آن دقت فرمایید در صورت هر گونه مغایرت با ما تماس بگیرید
چگونه افت تحصیلی را جبران کنیم؟
شما می توانید با مطالعه مقالات ما در این زمینه پاسخ سئوال خود را بیابید و در صورت نیاز با تلفن ثابت و بدون پیش شماره از سراسر ایران با شماره ۹۰۹۹۰۷۱۹۸۵ تماس بگیرید.